Participatie Verklaring

wassen neus of zinvol instrument voor de Integratie van Nieuwkomers

• Inleiding
• de Participatie Verklaring, wat is het
• Participatie Verklarings- en Inburgeringstraject, scope en samenhang
• Inburgering, wat is succes voor nieuwkomer en samenleving

Inleiding

De Participatie Verklaring (PV) maakt Nieuwkomers bewust van drie grondwaarden in Nederland : Vrijheid, Gelijkwaardigheid, Solidariteit.
Tevens vraagt de PV de Nieuwkomer om te verklaren een actieve bijdrage te gaan leveren aan de nederlandse samenleving (Participatie).

Ondertekening is verplicht alsmede een training die vooraf gaat aan ondertekening.
ProDemos heeft in opdracht van de overheid een toolbox gemaakt die in 3 uur kan worden getraind.
De training bestaat doorgaans uit uitleg, hands-on oefeningen en discussie met deelnemers.  Van belang is dat de training in de eigen taal wordt gegeven c.q. dat er een tolk aanwezig is om zeker te stellen dat er geen communicatie problemen zijn.

Ondertekening van de PV is verplicht, niet-naleving van de PV wordt niet gecontroleerd en blijft dus ook zonder gevolgen. Dus wordt het document massaal ondertekend.
Is de PV daarmee een wassen neus of toch een zinvol instrument ?
Dat hangt helemaal af van de invulling van het zgn. Participatie Verklarings Traject en het Inburgeringstraject.

De Participatie Verklaring

De participatieverklaring bestaat uit 2 delen. Het 1e deel is een “gezien en akkoord” verklaring :  “Ik verklaar dat ik kennis heb genomen van de waarden en de spelregels van de Nederlandse samenleving en dat ik deze respecteer”
Het 2e deel is een intentieverklaring : “Ik verklaar dat ik actief een bijdrage wil leveren aan de Nederlandse samenleving en reken erop dat ik daarvoor ook de ruimte krijg van mijn medeburgers“.
Naleving wordt als zodanig niet gecontroleerd en de bijzin, “reken erop … ruimte krijgen”, kan zelfs worden gezien als een ontbindende voorwaarde.
Is daarmede de PV waardeloos ?
Ik vind van niet. Hij creëert een ijkmoment waarop de nieuwkomer zich bewust is van zijn rechten en plichten en reduceert mogelijke vrijblijvendheid door een formele ondertekening in een soms officiële setting.

Participatie Verklarings- en Inburgeringstraject

Doel van het Inburgeringstraject en het later ingevoerde Participatie Verklarings traject zijn in hoge mate complementair.
Het Inburgeringstraject beoogt  het verschaffen van benodigde kennis en vaardigheden om achterstand tov nederlanders zoveel mogelijk weg te nemen.
Het Participatie Verklarings Traject heeft als doel het overbrengen van nederlandse kernwaarden en het creëren van intrinsieke motivatie bij Nieuwkomers voor Participatie.
Idealiter gaat het Participatie Verklarings traject vooraf aan het Inburgeringstraject, immers waarden, rechten en plichten worden logischerwijs “bij de ingangsdeur” gecommuniceerd. Bovendien worden de voor geslaagde participatie benodigde vaardigheden sneller geleerd door intrinsiek gemotiveerde nieuwkomers.
Helaas is het PV traject later toegevoegd aan het al bestaande Inburgeringstraject.
Er is echter geen goede reden om beide trajecten niet parallel en liefst geïntegreerd op te pakken (met voorkoming van storende doublures dus).

Inburgering, wat is succes voor nieuwkomer en samenleving

Om bij te dragen aan de nederlandse samenleving is nogal wat nodig : Inburgering (taal, kennis nederlandse samenleving), maar ook de o zo belangrijke aanpassing aan de nederlandse samenleving (ook wel integratie genoemd) om geaccepteerd en gewaardeerd te worden door je omgeving, in het verenigingsleven, met onbetaald of betaald werk.
Het is weinigen gegeven dit helemaal op eigen kracht te doen en gelukkig beschikt de gemeente hiervoor over maatschappelijk begeleiders. De centrale overheid heeft de bijdrage aan de gemeente met de introductie van de PV verhoogd van 1000 euro naar 2370 euro per vluchteling. De gemeenten worden vrijgelaten in de vorm van maatschappelijke begeleiding en is er is dan ook een grote verscheidenheid in aanpak te zien.  Zie VNG rapport, Praktijkvoorbeelden uitvoering Participatieverklaringstraject

Idealiter is de opvang in 3 fasen verdeeld :
Fase 1, eerste opvang : van opvang op het NS station, tot het voorzien in de primaire behoeften : huis, geld, gas water elektra en aanmelden bij voorzieningen zoals school voor kind en volwassene (taal).
Fase 2, pro aktieve begeleiding van de nieuwkomer naar een situatie, waarin hij/zij autonoom de meest voorkomende zaken kan behandelen, of anders gezegd in staat is te participeren.
Fase 3, reaktieve hulp, de nieuwkomer  wordt op zijn verzoek geholpen, hetzij door generieke of door specifiek voor nieuwkomers opgestelde maatschappelijk begeleiders.

Een onderscheidend kenmerk van geslaagde inburgering is m.i. het aanwezig zijn van fase 2, met een concreet curriculum van kennis, vaardigheden en opvattingen, die de nieuwkomer dient te verwerven.
Hoe concreter hoe beter (zie voorbeeld). Een concrete lijst helpt tevens om fase 2, ook wel PV Traject genoemd, zo kort mogelijk te houden.
Veel gemeenten slaan fase 2 over of voeren die slechts beperkt uit, waardoor de integratie met vallen en opstaan in fase 3 plaatsvindt.

Succesvolle integratie is voor de vluchteling het snel doorlopen van fase 2. Voor de gemeente het meenemen van zoveel mogelijk nieuwkomers in fase 2, met voldoende aandacht voor de achterblijvers dus. Dit past geheel in mijn eerdere pleidooi voor een bekorting terugverdientijd inburgering.

In een vervolgartikel breek ik een lans voor het beschouwen van fase 2 als een Project en niet zoals doorgaans het geval is als een Aktiviteit of Proces.  Dit heeft grote voordelen voor alle betrokkenen, van centrale overheid, gemeenten, welzijnsorganisaties, maatschappelijke begeleiders en, last but not least, de nieuwkomer.

Ruud Merks